Odwodnienie

Przyczyny odwodnienia

Występują różne przyczyny odwodnienia organizmu, w przypadku niektórych z nich odwodnienie następuje dość szybko, a w przypadku innych konieczny jest stosunkowo długi okres oddziaływania na organizm. Jedną z najczęstszych przyczyn nadmiernej utraty wody z organizmu jest biegunka. Jeżeli obfita biegunka utrzymuje się dłużej niż kilka dni to ryzyko odwodnienia organizmu wzra  sta w drastyczny sposób. Szacuje się, że każdego roku na całym świecie ponad 4 miliony dzieci umiera na skutek odwodnienia powodowanego biegunką.

Intensywny ubytek wody z organizmu może być również wywołany przez wymioty, niezależnie od ich przyczyny. Przy wymiotach krótkotrwałych ryzyko odwodnienia jest niewielkie, jednak w przypadku gdy nabierają one intensywnego i długotrwałego charakteru, zagrożenie odwodnieniem znacznie wzrasta. W takich przypadkach istotne jest właściwe uzupełnianie utraconych płynów poprzez częste ich przyjmowanie w małych ilościach. Czasami konieczne jest stosowanie specjalnych płynów zawierających glukozę i elektrolity, a w skrajnych przypadkach zaleca się podawanie płynów drogą dożylną (z wykorzystaniem kroplówki).

Organizm traci wodę również za pośrednictwem potu. Intensywny wysiłek fizyczny, szczególnie w gorącym i wilgotnym otoczeniu, może prowadzić do intensywnej utraty wody. Jeżeli w czasie długotrwałej aktywności fizycznej płyny tracone przez organizm nie są uzupełniane to pojawia się ryzyko odwodnienia organizmu. Wysiłek fizyczny i warunki otoczenia nie są jedynymi przyczynami pocenia się. Nadmierna potliwość może być również powodowana przez choroby, których objawem jest gorączka, gdyż reakcją organizmu na wzrost temperatury ciała jest wydzielanie potu.

Przypadki odwodnienia organizmu są częściej odnotowywane wśród ludzi chorujących na cukrzycę, szczególnie gdy jest ona nieleczona lub jeszcze niezdiagnozowana. Wysoki poziom cukru we krwi sprawia, że organizm jest zmuszony do wydalania go poprzez układ moczowy, co prowadzi do częstego oddawania moczu oraz wzrostu pragnienia. Bardzo często odwodnienie organizmu występuje u osób ze świeżo zdiagnozowaną cukrzycą typu 1 (insulinozależną).
Do odwodnienia organizmu może również dochodzić na skutek przedawkowania niektórych leków, a w szczególności leków o działaniu moczopędnym, zwiększającym ilość oddawanego moczu. Długotrwałe stosowanie tego typu substancji zwiększa ryzyko nadmiernej utraty płynów, co w konsekwencji może doprowadzić do odwonienia organizmu. Szczególnie niebezpieczne jest przyjmowanie wysokich dawek środków moczopędnych bez konsultacji i nadzoru lekarza.

Przeciwdziałanie odwodnieniu

Ze względu na różnorodność czynników powodujących odwonienie organizmu, zapobieganie nadmiernej utracie płynów wymaga wielotorowego podejścia do tego problemu. Po pierwsze, należy zwrócić uwagę na warunki, w których przebywamy i dopasować do nich swoją aktywność. Należy unikać intensywnego wysiłku fizycznego w wysokiej temperaturze, szczególnie w miejscach nieocienionych. Jeżeli działanie w takich warunkach jest koniecznością to trzeba pamiętać o częstym uzupełnianiu płynów i zapewnieniu sobie odpowiedniego ich zapasu oraz regularnych przerwach, najlepiej w zacienionych miejscach. Istotne jest również reagowanie na wszelkiego rodzaju niepokojące objawy pojawiające się po lub w czasie wysiłku fizycznego, jak np. nagłe osłabienie, nudności czy zwiększone pragnienie. W przestrzeniach zamkniętych warto zadbać o obniżenie temperatury poprzez stosowanie klimatyzacji lub innych urządzeń schładzających powietrze.

Ważnym czynnikiem, na który należy zwrócić uwagę jest również wiek danej osoby. Małe dzieci oraz ludzie starsi są szczególnie narażeni na odwodnienie organizmu. W czasie upalnych dni istotne jest dopasowanie aktywności do swojego wieku, a także sprawdzanie stanu tych osób i przypominanie o regularnym uzupełnianiu płynów, nawet gdy przebywają one w domu.

Leczenie odwodnienia

Metody leczenia odwonienia organizmu są uzależnione od tego w jakim stanie znajduje się osoba odwodniona. We wszystkich przypadkach istotne jest jednak zatrzymanie dalszej utraty płynów z organizmu poprzez odpowiednią reakcje na przyczynę tych ubytków np. podanie leków na biegunkę jeżeli to ona jest przyczyną odwodnienia. Odpowiednią reakcją jest również podanie wody do picia w małych ilościach przy krótkich odstępach czasowych. Bardzo często konieczne jest zastosowanie doustnej terapii nawadniającej, czyli tzw. metody ORS (z ang. Oral Rehydration Salts), która polega na podaniu wody, chlorku sodu, chlorku potasu, cytrynianu sodu i glukozy zestawionych w odpowiednich proporcjach.

Jeżeli osoba odwodniona nie jest w stanie przyjmować żadnych substancji drogą ustną to niezbędne jest dożylne uzupełnienie płynów poprzez infuzję dożylną wody i elektrolitów. Przy stosowaniu terapii dożylnej istotne jest badanie stężenia elektrolitów w osoczu osoby odwodnionej. W skrajnych przypadkach, kiedy ubytek płynów stwarza zagrożenie dla funkcji życiowych, konieczne jest umieszczenie pacjenta na oddziale intensywnej terapii.

Podsumowanie

Należy pamiętać, że człowiek każdego dnia traci wodę przez oddychanie, pocenie się, wydalanie moczu oraz ruchy jelit. Dla prawidłowego funkcjonowania organizmu konieczne jest regularne uzupełnianie ubytków płynów w ciągu dnia przez spożywanie napojów i pokarmów zawierających wodę. Warto również uwzględnić wszelkie czynniki wewnętrzne i zewnętrzne, które przyśpieszają wydalanie wody z organizmu, takie jak: wiek osoby, obecność chorób oraz warunki pogodowe.

Stanisław Skorcz

Zobacz również objawy tej choroby: Objawy odwodnienia